برخورد کیفری با بی‌حجابی؛ آری یا خیر؟
تاریخ انتشار: ۲۶ تیر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۲۴۵۲۵۳
سخنگوی فراجا روز یکشنبه ۲۵تیرماه از استقرار گشت‌های خودرویی و پیاده پلیس در سراسر کشور با هدف انجام ماموریت‌ها و برخورد با افرادی که بر هنجارشکنی‌های اجتماعی اصرار دارند، خبر داد؛ موضوعی که بار دیگر مساله مواجهه با بی‌حجابی، راه‌های این مواجهه و پیامدهای اجتماعی آن را به محلی برای بحث و نظرهای پرشمار و از منظرهای گوناگون تبدیل کرد به ویژه آن که آتش ناآرامی‌های سال گذشته با درگذشت «مهسا امینی» در جریان طرح‌های مقابله با کم‌حجابی و بی‌حجابی شعله کشید.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
در جمهوری اسلامی ایران بی‌حجابی در اماکن عمومی جرم محســوب می‌شود با این حال در حقوق شهروندی بی‌حجابی به‌تنهایی مـاهیـت مجرمانه ندارد و به همین دلیل، مقابله کیفری با آن شامل اما و اگرها و پیامدهایی خاص است
در این پیوند، پژوهشی با عنوان «رویکردشناسی حقوقی حجاب» نوشته فرج‌الله هدایت‌نیا و مهدی شوشتری [۱] با استفاده از شـیوه توصیفی-تحلیلی و با بهره‌گیری از آیات و روایات و منابع حقوقی، رویکردهای حقوقی مختلف پیرامون مساله حجاب را مورد ارزیابی قرار داده و پیامدهای اجتماعی برخورد کیفری با بی‌حجابی را بررسی کرده است که در ادامه چکیده‌ای کاربردی از آن آمده است.
حجاب؛ مساله پرچالش حقوقی
حجاب به معنای پوشــیدگی بدن زن در برابر بیننده بیگانه، یک مســاله پرچالش حقوقی در عصــر کنونی اســت. صــاحـبنظران دیدگاه‌های مختلفی را در مورد آن مطرح و دولت‌ها نیز سیاست‌های گوناگونی درباره آن اعمال می‌کنند. در جمهوری اسلامی ایران حجاب در ادارات دولتی و اجتمـاعـات عمومی، الزامی و بی‌حجابی جرم محســوب می‌شود. دراین میان، بعضــی کشـورها از قانونگذاری درباره آن خودداری و آن را امری شخصی قلمداد کرده و شهروندان را نسبت به حجاب یا بی‌حجابی مخیر دانسـته‌اند.
بر اساس این پژوهش، حکم شرعی حجاب ماهیت اجتماعی دارد و بـه همین دلیـل موضــوع الزامـات حقوقی قرار می‌گیرد. مبنای الزام به حجاب در حقوق اداری، مقررات اسـتخدامی و شـروط ضـمن آن اسـت و مبتنی بر آن، بی‌حجابی تخلف محسوب شده و تنبیهات انتظامی را در پی خواهد داشت. در حقوق شهروندی اما، بی‌حجابی به‌تنهایی (و صرف نظر از عنـاوین جزائی دیگر) مـاهیـت مجرمانه ندارد و به همین دلیل، مقابله کیفری با آن نادرســت و پیامدهای دینی، سـیاسـی و اجتماعی دارد.
پیامدهای اجتماعی عمده مقابله کیفری با بی‌حجابی
غیر از اشـکالات یا تردیدهایی که در اصـل مشـروعیت برخورد کیفری با بی‌حجابی وجود دارد، این روش مقابله با بی‌حجابی، پیامدهای اجتماعی متعددی دارد. حتی اگر دلایل مقابله کیفری با بی‌حجابی کامل باشد، پیامدهایی که در ادامه بیان می‌شود، ملاحظه در برخوردهای قهری با بی‌حجابی را به ضروری می‌سازد؛
نخست: دین‌گریزی جوانان
نتـایج تحقیقـات مرکز پژوهش‌های مجلس نشــان می‌دهد، افراد تحصــیل‌کرده جوان ساکن شـهرهای بزرگ و کلانشـهرها که عمده مصرف فرهنگی آنها رسانه‌های جدید، فضاهای مجازی و شبکه‌های اجتماعی است، بیشترین میزان آسیب و ناهنجاری را در موضوع حجاب دارند. (معاونت پژوهش‌های اجتماعی، فرهنگی مجلس، ،۱۳۹۷ ص۲۱ـ۲) اگر برخورد کیفری با موضوع بدحجابی جـدی گرفتـه شــود، هرچند به ظاهر، جامعه ظاهری اســلامی خواهد داشــت، ولی موجب گریز گروه‌های مزبور از دین خواهد شد.
دوم: دشمن‌سازی هواداران نظام اسلامی
جمع قـابل توجهی از اشــخاص بی‌حجاب یا بدحجاب هوادار انقلاب هســتند. رهبر انقلاب با اشـاره به این مطلب در قسـمتی از بیاناتشان در دیدار علما و روحانیون خراسان شمالی ۱۳۹۱/۰۷/۱۹ تصریح داشـته‌اند: «بعضی‌هایی که در استقبال امروز بودند،... خانمهایی بودند که در عرف معمولی به آنها می‌گویند خانم بدحجاب؛ اشــک هم از چشــمش دارد می‌ریزد. حالا چه کار کنیم؟ ردش کنید؟ مصـلحت اسـت؟ حق اسـت؟ نه، دل، متعلق به این جبهه اسـت؛ جان، دلباخته به این اهداف و آرمانهاسـت. او یک نقصـی دارد. مگر من نقص ندارم. نقص او ظاهر است، نقص‌های این حقیر باطن اسـت؛ نمی‌بینند. گفتا شیخا هر آنچه گوئی هستم ـــ آیا تو چنان که مینمائی هستی؟. ما هم یک نقص داریم، او هم یک نقص دارد. با این نگاه و با این روحیه برخورد کنید. البته انسـان نهی از منکر هم می‌کنـد؛ نهی از منکر بـا زبـان خوش، نـه با ایجاد نفرت»
بر مبنای ادعای پژوهش «رویکردشناسی حقوقی حجاب» برخورد کیفری با بدحجابی می‌تواند بسیاری از این طیف را که هم‌اکنون هوادار نظام هستند تحت تاثیر قرار دهد
با توجه به این واقعیت، اینک ســخن در این اســت که همین گروه از بانوان از منظر قوانین کنونی مجرم به‌شـمار آمده و باید مجازات شوند؟ به احتمال بسیار زیاد برخورد کیفری با آنان موجب می‌شـود که با نظام اسـلامی زاویه پیدا کرده و به مخالفان تمایل پیدا نمایند. طبق تحقیقات مرکز پژوهش‌هـای مجلس، ارزشــمندی حجاب در جامعه دچار تحول شــده و حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از مردم کلا در این طیف قرار می‌گیرند. در خصـوص دخالت دولت در موضـوع، نیز تنها ۳۵ تا ۴۵ درصد از افراد، موافق هستند (مرکز پژوهش‌های اجتماعی، فرهنگی مجلس، ،۱۳۹۷ ص۳) بنـابراین روش کیفری بـا بـدحجـابی، جمع پرشــماری را در بر می‌گیرد و بیم آن می‌رود که آنان به منتقدان بلکه مخالفان و معاندان تبدیل شوند.
همچنین بر اسـاس تحقیقی که مرکز افکارسـنجی دانشجویان انجام داده، طی سال‌های ۸۵ تا ۹۳ تعداد افرادی که قائل به شـخصـی بودن حجاب و عدم دخالت حکومت هسـتند روند افزایشـی و کسانی که قائل به برخورد حکومت با بدحجابی بوده‌اند روند کاهشــی دارد، (همان، ص۱۴). آن چه از نتایج این پژوهش‌ها مشــهود اســت، تاثیر معکوس برخورد کیفری بـا بـدحجـابی بر دیـدگـاه مردم اســت. لذا با برخورد کیفری با بدحجابی می‌تواند بسیاری از این طیف را که هم‌اکنون هوادار نظام هستند به مخالف تبدیل کند.
سوم: افزایش جمعیت کیفری
یکی دیگر از عواملی که برخورد کیفری با بی‌حجابی را با مشــکل مواجه می‌کند آن اســت که حدود ۵۵ درصــد از بانوان جامعه در تقید به حجاب شــرعی تســاهل می‌کنند و به حجاب عرفی گرایش دارند. پژوهش انجام شـده نشان می‌دهند که حجاب شرعی برای ۳۵ درصد از افراد جامعه ارزشـمند است و تقریبا ۵۵ درصد از زنان حجاب عرفی را ارزشمند دانسته‌اند (همان، ص۳۵). در واقع نوعی بی‌رغبتی در خصوص حجاب شرعی در میان بخشی از افراد جامعه ایجاد شده است که موجب می‌شــود آنها بین دو گزینه حجاب عرفی و شــرعی، حجاب عرفی را انتخاب کنند (همان، ص۴۰).
در رویکرد کیفری، همه کســانی که به حجاب عرفی تقید دارند، به اضــافه بی‌حجاب‌ها مجرم به‌شــمار می‌آیند و بدین ترتیب جمعیت کیفری کشــور به طرز بی‌ســابقه‌ای افزایش می‌یابد. بدیهی اسـت که افزایش جمعیت کیفری، وجهه جمهوری اسلامی ایران را در دنیا تخریب می‌کند.
مقابل بی‌حجابی چه رویکردی باید داشت؟
با توجه به آنچه ذکر شد، بهتر اسـت نظام تقنینی و قضایی جمهوری اســلامی ایران به بی‌حجابی به‌عنوان یک آســیب اجتماعی یا مساله اجتماعی بنگرد.
رویکرد دســتگاه تقنینی به مقوله حجاب باید در قالب آســیب اجتماعی باشــد تا هم آسـیب‌های برخورد کیفری با این پدیده از بین برود و هم زمینه ارتقاء سـطح بینشـی و گرایشی جوانان نسبت به مقوله حجاب ایجاد شود
آسیب‌های اجتماعی را می‌توان نــوعی بـی‌نـظـمـی، نابسامانی و آشفتگی دانست. این وضعیت را برخی از دانشـمندان جامعه‌شـــنـــاســـی «آنومی» می‌گویند. آنومی به معنی «بی‌هنجاری» و «بی‌قانونی» و در معنی کلی، آشفـــتـــگـــی اجتماعی است که عدم رعایت قوانین تا دزدی و دیگر انحرافات را شامل می‌شود.
آســیـب اجتمـاعی بـا جرم در معنی خـاص آن متفاوت اســت. مطابق ماده ۲ قانون مجازات اسـلامی، «هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شـده است جرم محسـوب می‌شـود». طبق تعاریف صورت گرفته، رابطه آسیب اجتماعی با جرم، عموم و خصوص مطلق اســت؛ بنابراین هر جرمی را می‌توان مصــداقی از آســیب اجتماعی دانســت، اما هر آســیب اجتماعی مصـداقی از جرم نیست. لذا تطبیق بی‌حجابی با مقوله آسیب اجتماعی زمینه‌ساز برخورد موسع و غیرکیفری با این پدیده می‌شود.
اتخاذ این رویکرد و برخورد در قالب «آسـیب‌های اجتماعی» و نه«جرم‌انگاری» بی‌حجابی زمینه‌سـاز آشـنایی بیشـتر شـخص خاطی با مبانی حجاب و عدم شـکل‌گیری آسـیب‌های متعدد برای او است؛ بنابراین پیشــنهاد می‌شود رویکرد دســتگاه تقنینی به مقوله حجاب در قالب آســیب اجتماعی باشــد تا هم آسـیب‌های برخورد کیفری با این پدیده از بین برود و هم زمینه ارتقاء سـطح بینشـی و گرایشی و در نهایت کنشی جوانان نسبت به مقوله حجاب ایجاد شود.
جمع‌بندی
از بررسی‌های به عمل آمده در پژوهش حاضر، نتایجی حاصل شده است که عبارتند از؛
۱. نفی وجوب شرعی حجاب هیچ جایگاهی در فقه اسلامی ندارد و اجماع فقهای مسلمان بر وجوب پوشــش اســت. از ســوی دیگر، حجاب و بی‌حجابی واجد آثار اجتماعی اســت و فردی یا شـخصی شمردن آن نیز قابل دفاع نیست؛ بنابراین اختیاری شمردن حجاب از منظر فقه اسلامی قابل پذیرش نیست.
۲. هرچند حجاب یک تکلیف اجتماعی اسـت و قانون‌گذار می‌تواند آن را الزامی سازد، در عین حال تضمین کیفری قانون حجاب مبنای فقهی قابل اعتمادی ندارد.
۳. اگر بی‌حجابی با عناوین دیگری مثل دعوت به فساد همراه باشد، یا به‌صورت سازمان‌یافته و به قصد مقابله با ارزشها و احکام اسلامی باشد قابل تعقیب کیفری خواهد بود.
۴. بی‌حجابی به تنهایی و صرف نظر از عناوین اقترانی (عناوین و مفاهیم هم‌پیوند و مشابه هم)، نباید در شمار جرایم قرار گیرد و درنتیجه مواجهه کیفری با آن مناسـب نیست. پیشنهاد کاربردی این پژوهش، تغییر سیاست تقنینی جمهوری اسلامی ایران از مقابله کیفری با بی‌حجابی به آسیب اجتماعی و روش اصلاح و درمان است.
پی‌نوشت
[۱] فرج‌الله هدایت‌نیا و مهدی شوشتری، «رویکردشناسی حقوقی حجاب؛با نگرشی انتقادی به برخورد کیفری با بی‌حجابی»، مجله حقوق اسلامی، سال نوزدهم، شماره ۷۴، پاییز ۱۴۰۱
پژوهش پژوهش‌خوان ۰ نفر برچسب‌ها مهسا امینی کشف حجاب بازیگران زن حجاب و عفاف گشت ارشادمنبع: ایرنا
کلیدواژه: مهسا امینی کشف حجاب بازیگران زن حجاب و عفاف گشت ارشاد مهسا امینی کشف حجاب بازیگران زن حجاب و عفاف گشت ارشاد جمهوری اسلامی ایران پیامدهای اجتماعی مقابله کیفری آســیب اجتماعی مقوله حجاب بی حجابی کیفری با آن حقوقی حجاب حجاب عرفی پژوهش ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۲۴۵۲۵۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
احمد خاتمی: به زور کسی را به بهشت نمی‌بریم، اما جلوی ناهنجاری خواهیم ایستاد/ حجاب از ضروریات دین است، بی حجابی خلاف شرع و قانون است/ در مسئله عفاف و حجاب دو قطبی نکنید
به گزارش جماران؛ به نقل از ایلنا، خطبه‌های نمازجمعه پایتخت به امامت حجت الاسلام خاتمی امام جمعه موقت تهران برگزار شد.
حجت الاسلام و المسلمین سید احمد خاتمی در خطبه‌های امروز نماز جمعه تهران گفت: انتقام خداوند غیر انتقام بشر است، انتقام بشر برای این است که دل خنک شود.
خطیب این هفته نماز جمعه تهران ادامه داد: بعضی‌ها زیر بار حق برو نیستند، چندین چراغ دارند و به بیراه می‌روند.
وی افزود: قرآن می‌گوید تردید نکنید ما به حساب مجرمین می‌رسیم و نابودشان می‌کنیم. آنچه را که ایران اسلامی در برابر اسرائیل انجام داد یک کار الهی بود. انتفام الهی را ایران از رژیم صهیونیستی گرفت
خاتمی گفت: این عملیات وعده بود که بخشی از آن مربوط به گذشته و بخشی مربوط به آینده بود اگر بخواهند غلط مجدد کنند سیلی محکم تری خواهند خورد.
وی افزود:در هفته گذشته مناسب نیرو‌های مسلح را داشتیم. این مناسبت‌ها می‌طلبد بگویم نیرو‌های مسلح بازو‌های پر توان ملت هستند. نیرو‌های مسلح دژ مستحکم ملت هستند، این‌ها مایه عزت دین و نظام اسلامی هستند. این‌ها اگر نبودند باید با دشمن در خیایان‌های تهران می‌جنگیدیم. مردم نیاز به این عزیزان دارند.
خاتمی بیان کرد: ۴ شنبه ۵ اردیبهشت سالگرد شهادت حضرت حمزه و عبدالعظیم حسنی بود یک روایت دیدم که زنده زنده دفنش کردند و به شهادت رساندند.
وی ادامه داد: سالروز شکست حمله نظامی آمریکا در طبس در سال ۱۳۵۹ است. خود کارتر می‌گوید برای نجات گروگان‌های‌شان کارتر می‌گوید ۶ ماه برنامه ریزی کردیم، عملیات شروع شد، طوفان شن به راه افتاد و عملیات این‌ها را به فضل خدا ناکام گذاشت.
وی تاکید کرد: روز یازده اردیبهشت روز جهانی کارگر است، مقام معظم رهبری فرمود طبق آمار نیمی از جمعیت ما کارگران و خانواده‌شان هستند و اگر حالی از این جمعیت خوب شود، حال نیمی از جمعیت ایران خوب نمی‌شود. کلمات حضرت آقا منشور است و باید‌های آقا را از جمله امنیت شغلی که آقا فرمود اجرایی و عملیاتی کنید.
خطیب این هفته نماز جمعه تهران افزود: حق مطلب در مورد شهید مطهری زیاد است، اما من فقط یک مطلب می‌گویم، علمای شیعه مرزبان بودند و انصافا شهید مطهری مرزبان بود. با تمام وجودش شهید مطهری وارد میدان شد.
وی اظهار کرد: حرف‌های زیادی زده شده است، اما یک پدیده جدید اتفاق افتاده است، در آمریکا دانشجویان به حمایت از غزه پرداختند. این مدعیان حقوق بشر ۱۰۰ نفر از دانشجویان را بازداشت کردند، انصافا مرگ بر آمریکا حقش است. استاد روابط بین الملل در آمریکا می‌گوید، آمریکا باید بپذیرد نسل جدیدش تغییر کرده است.
وی با اشاره به حمله وعده صادق گفت: آنچه را که به فضل خدا ایران اسلامی انجام داد، مستند قرآنی داشت. این عملیات نمایش قدرت نظامی ایران اسلامی بود و کسانی که نفهمیدن بفهمند، آقا فرموند مذاکره موشکی نمی‌کنیم.
خاتمی خاطرنشان کرد: برجام ۲ و برجام ۳ رفت هوا، مذاکره موشکی نکردیم و نخواهیم کرد و بر سر دشمنان می‌کوبیم. دشمن صهیونیستی در این عملیات فهمید اگر می‌گویم می‌زنیم، می‌زنیم. ما اول عمل می‌کنیم بعد می‌گویم و تا نباریم سیلاب جاری نمی‌کنیم. ما بیمارستان، مدرسه، مراکز اقتصادی نزدیم و فقط آن پادگان هوایی را زدیم که کنسولگری ما را زدند. این عملیات نشان داد دوره موشک نگذشته است.
خاتمی بیان کرد: یک جا را زدیم، اما جا‌های زیادی را هشدار دادیم و به فضل خدا همه دشمنان را جای خودشان نشاندیم. بازی با ایران بازی با دم شیر است.
وی افزود: کشور‌های عرب از ارتباط با رژیم صهیونیستی قطع کنید.
خطیب این هفته نماز جمعه تهران گفت: اگر کسانی هم ایران می‌خواهند بدانند ۸ سال متدینن از ایران دفاع کردند. حجاب از ضروریات دین است بی حجابی خلاف شرع و قانون است و به فضل خدا نظام اسلامی خواهد ایستاد. به زور کسی را به بهشت نمی‌بریم، اما جلوی ناهنجاری خواهیم ایستاد. در مسئله عفاف و حجاب دو قطبی نکنید. منطقی و استدلالی بحث کنید و انگ نزنید. انگ زدن به یکدیگر مشکل بی‌حجابی را حل نمی‌کند.
پلمب بیمارستان محب مهر به دلیل کشف حجاب صحت ندارد